Narrated 'Amr b. Suh'aib:

On his father's authority, said that his grandfather said: The Prophet (ﷺ) said: For each tooth are ten camels.

(4563) Amr b. Şuayb, babası kanalıyla dedesinden, Rasûlullah (s.a.v) şöyle
buyurmuştur:

[1671

"Dişlerde beşer (deve diyet) vardır."
Açıklama

Bu babda şimdiye kadar geçen hadislerin hepsinde, güzellik ve faydalan farklı
olmasına rağmen parmakların ve dişlerin diyetlerinin eşit olduğu bildirilmektedir.
Herhangi bir parmağa bir cinayet vukuu halinde onun diyeti, tam diyetin onda biri
olan on devedir. Bu hüküm bakımından en değerli parmak olan baş parmak ile en az
değerli olan başka bir parmak arasında fark yoktur.

Hadisler dişlerin de eşit olduğuna delâlet etmektedir. 4563 nolu hadiste her dişin
diyetinin beş deve olduğu beyan edilmektedir.

Hattâbi dişler arasında bir üstünlüğün söz konusu olmadığında ulemânın ittifak
halinde olduğuna dikkat çekerek şöyle der:

"Ulemânın büyük çoğunluğu ittifak ettiler ki; dişler arasında üstünlük yoktur. Her
dişin diyeti beş devedir. Her bir parmağın diyeti on devedir. Baş parmakla serçe
parmak arasında fark yoktur. Bu konuda ellerle ayaklar arasında da fark yoktur. Nasıl
ki büyükle küçük, zayıfla şişman, güçlü ile zayıf tam diyet konusunda eşit iseler,
parmaklarda da diyet eşittir. Şayet bu konuda güzellik ve menfeat söz konusu olsaydı
işler karışırdı..."

Hattâbi bunun yanı sıra Saîd b. Müseyyeb'in şu görüşüne de işaret etmektedir: "Baş
parmağın diyeti onbeş, işaret parmağmmki on, orta parmağmki on, yüzük



parmağmınki dokuz, serçe parmağmınki de altı deve idi diyordu. Ebû Amr b. Hazm'ın
yanında, Rasûlullah'm her parmağın eşit olduğuna dâir olan mektubunu bulunca o
hükmü aldı."

Said b. Müseyyeb de daha önce dişler konusunda aynı şeyleri söylüyordu. Öndeki
dişler için beş, azı dişleri için tek bir deve diyete hükmediyordu. Muaviye'den
duyduğu bir haber üzerine o görüşten dönmüş, dişlerin eşit olduğunu hükmetmeye
başlamıştır.

Saîd b. Müseyyeb bu görüşünde Hz. Ömer (r.a) in hükmüne istinâd ediyordu. Çünkü
Hz. Ömer, önceleri parmakları farklı görüyordu. Kendisine Hz. Peygamber'in haberi
gelince görüşü değişti.

Said b. Müseyyeb, Hz. Muaviye'nin görüşü ile ilgili olarak şöyle der:
"Şayet ağzın tümüne bir cinayet işlenirse, Hz. Ömer'in hükmüne göre diyet az olur.
Muaviyenin hükmüne göre ise diyet artardı. Ben olsaydım, azı dişleri için ikişer deve
takdir ederdim."

Hattâbi'nin de dediği gibi cumhuru ulemâ her bir parmak için tam diyetin onda birinin,
herbir diş için de yirmide birinin verileceği görüşünde birleşmişlerdir. Bu, diyetin
ödeneceği malın birimine göre ayarlanır. Parmaklardaki boğumlarda da aynı kıstas
uygulanır. Yani üç boğumlu bir parmağın bir boğumu kesilirse, bir parmak diyetinin
üçte biri yani tam diyetin otuzda biri diyet takdir edilir.

Diğer organların diyetine ait hükümler bundan sonraki hadislerde ele alınacaktır.
Bunda esas, organın vücuttaki sayısıdır. Meselâ vücutta çift olan bir organın diyeti tanı
diyetin yansı, dil gibi tek olan bir organın diyeti tam diyet, göz kapağı gibi dört tane
olan organların diyeti de dörtte bir tam diyettir.

Şüphesiz, amden öldürmelerde kısas cereyan ettiği gibi, amden yaralamalarda da kısas
cereyan eder. Ancak azalarda kısasın uygulanabilmesi için, öldürmede kısasın
uygulanması için gereken şartlara ilâveten şu şartların da bulunması gerekir:

1- Yaranın iyileşmesi gerekir.

2- Cinayete uğrayan kişinin emir ve rızası olmalıdır.

3- Cani ve yaralı hür olmalıdırlar.

4- Cinayete mâruz kalan organ ile, caninin aynı organı arasında eşitlik olmalıdır.

5- Kısasta, organlar arasında denkliğe tam olarak riâyet mümkün ol-
malıdır,

Daha önce kısas için geçen genel şartlar ve bu şartlar bulunmazsa organlarda da kısas

£1681

uygulanmaz, yerine diyet uygulanır.