Narrated 'Amr b. Suh'aib:

On his father's authority, said that his grandfather reported the Messenger of Allah (ﷺ) gave judgment that if anyone is killed accidentally, his blood-wit should be one hundred camels: thirty she-camels which had entered their second year, thirty she-camels which had entered their third year, thirty she-camels which had entered their fourth year, and ten male camels which had entered their third year.

(4541) Amr b. Şuayb, babası vasıtasıyla dedesinden şöyle rivâyet etmiştir:
Rasûlullah (s.a.v) hatâen öldürülenin diyetinin; otuz bintü mehaz (iki yaşma girmiş
dişi deve) otuz bintü lebûn (üç yaşma girmiş dişi deve), otuz hıkka (dört yaşma girmiş
dişi deve) on da ibni lebûn (üç yaşma girmiş erkek deve) olmak üzere yüz deve

11261

olduğuna hükmetti.
Açıklama

Diyetler bahsinin başında da temas ettiğimiz gibi diyet; bizzat katilin veya katilin
âkilesinin, öldürülen kişinin yakın akrabalarına ödemek zorunda oldukları mâlî
cezadır. Bu ceza aslında tammüdî olmayan öldürmelerde sözkonusudur. Ancak,
teammüden vukubulan öldürme olaylarında maktulün velilerinin veya içlerinden
birisinin kısastan vazgeçip diyet istemesi halinde de kısas diyete dönüşür.



Konunun başında hangi tür öldürmelerden dolayı diyet verildiğini ve diyetin
miktarının Hanefi mezhebine göre (mallara göre) ne olduğunu açıklamıştık. Tabî
orada maksadımız diyetler konusunda genel bir bilgi vermekti. Burada hadislerin izahı
kabilinden bazı meselelere tekrar temas etmemiz gerekecektir.

Hadis-i şerif, açıkça hatâen vuku bulan öldürmelerin diyetinin yüz deve olduğunu ve
bunun; iki yaşma girmiş otuz, üç yaşma girmiş otuz, dört yaşma girmiş dişi deve; on
da üç yaşma girmiş erkek deve olarak ödeneceğini bildirmektedir. Ancak ulema bu
hadisle istidlal etmemişler, başka delilleri almışlardır.

Hattâbî; fakihler içersinde, bu hadisle istidlal eden hiç kimseyi tanımadığını, ulemânın
çoğunluğunun, diyeti beş gurup deveden yirmişer olarak takdir ettiklerin söyler.
Hanefîlerin görüşünün; binti mehaz, binti lebûn, hıkka, cezea (beş yaşma girmiş dişi
deve) ve ibn hu haz (iki yaşma girmiş erkek deve) dan yirmişer adet olduğunu daha
önce belirtmiştik. Süfyân-i Sevil, İmam Mâlik ve ashabı, Ahmed b. Hanbel'in de
görüşü böyledir. Abdullah b. Mes'ud'un da aynı görüşte olduğu rivayet edilmiştir.
İmâm Mâlikin bir başka kavline ve İmam Şâfıîye göre; cezea, hıkka, binti lebûn, binti
mehaz ve ibn lebûn (üç yaşma girmiş erkek deve) dan yirmişer adettir. Bu görüş Ömer
b. Abdil Aziz, Süleyman b. Yesâr, Züh-rî, Rabia b. Abdirrahman ve LeyvS b. Sa'd'den
de rivayet edilmiştir.

Hanefüer görüşlerinde 4545 numarada gelecek olan İbn Mes'ud'dan rivâyet edilen
hadise dayanmışlardır. Ş afiflerin ibn mehaz yerine ibn le-bûn'u almalarına sebep
Hayber yahûdileri ile olan kasâmede Rasûlullah'm diyeti zekât develerinden ödemiş
oluşu ve zekât develeri içersinde benû mehaz'm olmayışıdır.

Ulemâdan bir gurub ta hatâen Öldürme diyetinin deveden dört nev'den ödeneceği
görüşündedir. Bu görüş Hz. Ali (r.a), İshak b. Râhûye, Şa'bî, Hasenu'l-Basri ve
İbrahim en-Nehâi'ye aittir. Bunlara göre diyet; yirmi-beş cezea, yirmibeş hıkka,
yirmibeş binti lebûn ve yirmibeş binti mehazdır.

Bu hadis; hatâ yoluyla olan Öldürmenin diyetinin deve ile ödenmesi halindeki miktarı
tayin etmektedir. Diyette esas olan da budur. Başka maddelerden (altın, gümüş, elbise,
koyun) Ödendiğinde miktarların ne olacağı konusu bundan sonraki hadislerde
gelecektir. Oralarda görüleceği üzere,efendimiz deveyi esas almış ve öbür

£1271

maddelerden, yüz deveye mukabil olacak miktarı tayin etmiştir.