The above mentioned has also been transmitted by Umm 'Atiyyah through a different chain of narrators. This version has: we braided her hair in three plaits and placed them behind her back, one plait of the front side and the two side plaits.

(3142) Ümmü Atıyye'den demiştir ki:

Rasûlullah (s. a) kızı vefat ettiği sırada yanımıza geldi ve "Onu su ve sidr'le üç (defa)
yahut beş (defa) hatta lüzum görürseniz daha fazla yıkayınız. Sonuncu da kafur yahut



bir parça kafur da katın. Yıkamayı bitirdiğinizde bana bildirin" buyurdu. (Yıkama
işini) bitirdiğimizi kendisine haber verdik. Bize (kendi) Peştemalini verdi. Ve "Bunu
ona iç gömleği yapın" buyurdu.

Ebû Dâvûd dedi ki: (Metinde geçen ve "peştemalini" manasına gelen "hak vehû"
kelimesi) (İmamı) Malik'ten (yine aynı manaya gelen) "izarahu " (şeklinde rivayet
olunmuştur.) Müsedded (metinde geçen) "yanımıza geldi" (cümlesini) rivayet
r2901

etmemiştir.
Açıklama

Metinde gecen "Kızı vefat ettiği sırada Rasûlullah (s. a) yanımıza geldi" cümlesi
Buhârî'nin Sahih'inde "Biz kızım yıkarken (Rasûlullah (s.a) yanımıza geldi" şeklinde
rivayet edilmiştir. Aslında bu iki rivayet arasında bir fark yoktur. Çünkü mevzumuzu
teşkil eden hadis-i şerifteki, sözü geçen cümlenin "Rasûlullah (s.a) kızı vefat ettiği
sırada yıkayıcı kadınlar, kızını yıkamaya başladıkları sırada yanımıza geldi" an-
lamında kullanılmış olması ihtimali vardır. Cümleye bu şekilde mana verildiği
takdirde, iki hadis arasında hiç bir fark kalmaz. Müslim'in rivayetinde açıklandığı
üzere, burada vefatı sözkonusu edilen kızından maksat hicretin sekizinci senesinde

1291]

vefat eden Hz. Zeyneb'dir." Her ne kadar, İbn Mace'nin rivayetinde burada vefatı
söz konusu edilen Rasul-ü Ekremin kızından maksadın Hz. Ümmü Gülsüm olduğu
\292^

ifade ediliyorsa da bu iki rivayet arasında bir çelişki yoktur. Çünkü İbn Abdil
Berr'in kesin bir dille ifade ettiği gibi, bu hadisleri rivayet eden Ümmü Atıyye kadınla-
rın cenazelerini yıkamakla görevli bir kadındı. Bu bakımdan hem Hz. Zeyneb'in hem
de Hz. Ümmü Gülsüm'ün cenazelerini yıkamış ve her ikisinin cenazesini yıkarken de
Hz. Peygamber onun yanma gelmiş olabilir. Bu bakımdan İbn Mace'nin rivayetinde
anlatılan hadise ile mevzumuzu teşkil eden hadise, iki ayrı olaydır. Menhel yazarının
açıklamasına göre, Ümmü Atıyye (r.a) Hz. Zeyneb'i gaslederken yanında Esma binti
Umeys ile Leylâ binf Kanif de vardı. Nitekim 3157 numaralı hadisi şerifte de bu
husus açıklanmaktadır.

NesaTnin rivayetinde açıklandığı üzere, sözü geçen kadınlar, Hz. Zeyneb'i Rasûl-ü
Zişan Efendimizin emriyle yıkamışlardır.

Rasûlullah (s.a)'in cenazeyi üç veya beş lüzum görüldüğü takdirde daha fazla
yıkamalarını emir buyurması: Ya en az üç defa yıkanması lüzumuna, yahut "tek aded"
yıkamanın müstehab olduğuna işaret içindir.

Tek aded yıkamanın son haddi yedidir. Nitekim bir rivayette "yedi" olduğu tasrih

f2931

buyurulmuştur. Yalnız Ebû Davud'un bir rivayetinde "Yedi defa yahut lüzum
görürsen daha fazla yıka" buyurulmuştur. Bundan da: Tek olmak şartıyla yediden
fazla yıkamanın müstehab olduğu hükmü çıkarılmıştır. Çünkü fazla yıkamak, daha
fazla temizliğe sebeb olur.

İmam Ahmed b. Hanbel, yediden fazla yıkamayı mekruh görmüştür.
İbn Abdilber dahi: "Yediden fazla yıkanacağına kail olan kimse bilmiyorum" demiştir.
Marudî ise, yediden fazla yıkamayı israf sayar. İbnü'l-Münzîr: "İşittim ki su vurulunca
ölünün cesedi gevşermiş. Onun için ben yediden ziyade yıkanmasını münasip



görmem" demektedir.

Sîdr: Nebg ağacı demektir. Eskiden bu ağacın yaprakları temizlikte sabun yerine
kullanılırmış. Mamafih Tîybî'nin rivayetine göre, her yıkayışta suya "sidr" katmak
icab etmez. Müstehab olan, ilk yıkayışta sidr kullanmaktır.

İbn Tîh, cenaze yıkarken sidr kullanmanın sünnet olduğunu, bu hususta "Hıtmî"

denilen otun da aynı vazifeyi gördüğünü; bunlar bulunmadığı takdirde onların yerine

"Üsnan" gibi güzel kokulu nebatlar kullanılacağını söylemiştir.

Avamın yaptığı gibi, sidr yaprağını suya atmanın bir manası yoktur.

İmam Ahmed b. Hanbel, bunu doğru bulmamış ve kabul etmemiştir. Meyyİt'in

cesedini sidrle ovarak, üzerine su dökmek de böyledir.

Alimlerden bazıları, her yıkayışta suyla beraber sidr kullanılacağına kail olmuşlardır.
İmam Ahmed' in mezhebinde budur. Çünkü Rasûlullah (s.a)'i yıkarken üç defa gusül
tekrar edilmiş; üçünde de su ile beraber sidr kullanılmıştır.

Son defada suya "kafur" katılmasının hikmeti: Kafur, cismi katılaştır-dığı, onun
kokusundan sinekler kaçtığı içindir. Ayrıca onu kullanmak me-laikeye ikram sayılır.
Hadisde ravi Rasûlullah (s. a)* in kafur mu yoksa kafurdan bir parça mı dediğinden
şüphe etmiştir.

Rasûlullah (s.a)'in sırtındaki elbisesini vererek, kızının vücuduna sarılmasını emir
buyurması, asar-ı şerifesi ile teberrük olunmak içindir. Bunu bütün işler bittikten sonra
vermesi, elbise cesetten cesede geçerken araya fasıla girmemesi içindir. Sulananın

f2941

eserleri ile teberrük hususunda asıl olan budur.
Bazı Hükümler

1. Ölüvü yıkamak farz"ı Gayedir.

2. Oluyu en az uç defa olmak üzere tek sayılarda yıkamak müstehabdır.

3. Ölüyü yıkamak için hazırlanan suya, sidr ve benzeri maddeler karıştırmak
müstehabdır.

4. Ölünün şon yıkanışında suya yeteri kadar kafur veya benzeri güzel kokular
karıştırmak müstehabdır.

[2951

5. Salihlerin elbiselerinden, teberrük maksadıyla kefen yapmak caizdir.