The Messenger of Allah (ﷺ) used to have himself cupped on the top of his head and between his shoulders, and that he used to say: If anyone pours out any of his blood, he will not suffer if he applies no medical treatment for anything.

(4364) Enes b. Malik (r.a) den rivayet edildi ki; Ukl veya Urayne'den bir grup
Rasûlullah (s.a)'a geldi. Ama Medine'nin havasına uyum sağlayamadılar. Rasûlullah
(s. a) onlara sağmal develeri tavsiye edip idrarlarından ve sütlerinden içmelerini
emretti. Onlar da gittiler ve iyileşince Rasûlullah'm çobanını öldürdüler, develeri de
sürüp götürdüler. Onların bu yaptıklarının haberi daha günün başında Rasûlullah'a
ulaştı. Efendimiz de peşlerinden (adam) gönderdi. Günün ilerlemiş bir vaktinde
(yakalanarak) Rasûlullah'a getirildiler. Rasûlullah emretti ve adamların elleri ayaklan
kesildi, gözlerine mil çekildi ve Harra'ya atıldılar. Su istiyorlar fakat kendilerine su
verilmiyordu.
Ebu Kılâbe der ki:

"Bunlar, çalan, öldüren, imandan sonra kafir olan, Allah ve Rasûlüne karşı muharebe
134]

eden bir kavimdir."

The Prophet (ﷺ) had himself cupped three times in the veins at the sides of the neck and on the shoulder. Ma'mar said: I got myself cupped, and I lost my memory so much so that I was instructed Surat al-Fatihah by others in my prayer. He had himself cupped at the top of his head.

(4369) İbn Ömer (radıyallahü anhuma), dedi ki: Bazı insanlar, Rasû-lullah'm
develerini yağma edip sürüp götürdüler, İslam'dan döndüler, Rasûlullah (s.a)'ın
mü'min olan çobanını öldürdüler. Bunun üzerine Rasûlullah peşlerinden (adamlar)
gönderdi. Hırsızlar yakalandı. Efendimiz ellerini ve ayaklarını kesti, gözlerini oydu.
Onlar hakkında, muharebe ayeti (Maide, 33) nazil oldu. Haccac sorduğu zaman, Enes

1401

b. Malik'in bildirdiği kişiler onlardır.

The Prophet (ﷺ) said: If anyone has himself cupped on the 17th, 19th and 21st it will be a remedy for every disease.

(4370) Ebu'z-Zinâd şöyle, demiştir:

"Rasûlullah (s. a) sağmal develerini çalanların (ellerini ayaklarını) kesip, ateşle
gözlerini oyunca onun dikkatini çekmek için Allah (c.c): "Allah ve Rasûlü ile
savaşanların ve yeryüzünde fesad çıkaranların cezası, öldürülmeleri veya

[41] [421
asılmaları..." ayetini indirdi.

(the narrator other than Musa said that Kayyisah daughter of AbuBakrah) She said that her father used to forbid his family to have themselves cupped on a Tuesday, and used to assert on the authority of the Messenger of Allah (ﷺ) that Tuesday is the day of blood in which there is an hour when it does not stop.

(4372) İbn Abbas (ranhuma) şöyle demiştir:

"Allah ve Rasülü ile savaşanların ve yeryüzünde fesat çıkaranların cezası
öldürülmeleri veya asılmaları ya da ellerinin ve ayaklarının çaprazlama kesilmesi veya
yerlerinden sürülmeleridir... Bu onlara dünyada bir rezilliktir. Onlara ahirette de büyük
azab vardır. Ancak onları yakalamanızdan önce tevbe edenler bunun dışındadır.
Biliniz ki Allah bağışlar ve merhamet eder." ayeti müşrikler hakkında nazil oldu.



Onlardan her kim yakalanmadan önce tevbe ederse bu kendilerine lâzım olan haddin

[441

uygulanmasına mâni olamaz.
Açıklama

Abbas'dan Selen son naber dışındaki tüm hadisleri, aynı olaydan bahseden bir hadisin,
biri birinden küçük farklarla ayrılan değişik rivayetleridir. 4372 numaradaki son haber
de, hadislerde geçen, Maide suresinin 33. ayetinin nüzul sebebi konusundaki İbn
Abbas'm görüşünü ifâde etmektedir. Tüm rivayetler aynı hadise ile ilgili olduğu için
izahı hadislerin sonuna bırakmayı uygun bulduk.

Önce diğer hadis kitapları ile tarih ve siyer kitaplarındaki nakilleri de göz Önüne
alarak hadiseyi vermek sonra da hadisin ihtiva ettiği fıkhî hükümlere geçmek
istiyoruz:

Urayne veya Ukl kabilesinden yedi sekiz kişilik bir grup Medine'ye gelerek müslüman
oldular. Ancak Medine'deki ikametleri esnasında, Medine'nin havası kendilerine ağır
geldi ve hastalandılar. Renkleri soldu, zayıf ve bitap bir hale düştüler. Hz. Peygamber
(s.a)'e müracaat ederek, şehri terkedip develerin yanma gitmek istediler. Rasulullah da
develerin yanma gitmelerine izin verdi ve tedavi olmaları için, develerin idrar ve süt-
lerini içmelerini tavsiye etti. Develer, Küba civarında, Zü'l-Hader denilen yerde idi.
Sayılan 15 kadar olan bu develer sağılıyordu. Bir kısmı zekat devesi, bir kısım da
Rasulullah'm şahsi malı idi.

Adamlar develerin yanma gittiler, efendimizin tavsiyesi istikametinde süt ve
idrarlarından içtiler. Allah'ın izni ile tedavi oldular, iyileşip kendilerine gelince, irtidat
ettiler ve develerden birisini kestiler. Çobanlardan birisinin de ellerini ve ayaklarını
kestiler, gözlerine diken batırarak oydular ve güneşin ortasında ölüme terkettiler. Geri
kalan develeri de alıp götürdüler. Sağ kalan çoban, Medine'ye gelerek hadiseyi
Rasulullah'a haber verdi. Rasulullah hemen peşlerinden yirmi kişilik bir süvari
müfrezesi gönderdi. İçlerinde iz sürücüler de vardı. Başlarında Kürz b. Cabir el-Cihrî
bulunan bir müfreze kısa zamanda sakilleri yakalayıp Rasulullah (s.a)'a getirdi. Hz.
Peygamber (s. a) de onları kendi yaptıklarına uygun bir şekilde cezalandırdı. Ellerini
ve ayaklarını kestirdi, gözlerine mil çektirdi ve Han'a denilen yere güneşin altına
attırdı. Sıcağın altında: "su su!" diye bağırdıkları halde hiç kimse bunlara su vermedi.
Böylece geberip gittiler.

İslam'dan dönen, develeri çalan ve çobanı işkence ederek öldüren Uraynalılara verilen
bu ceza, bir çok alime göre hadislerin tercemesi esnasında meali verilen, Maide
suresinin 33. ayetinin nüzulüne sebep olmuştur. İşaret edilen ayette Cenab-ı Hak,
Allah'a ve Rasulüne karşı savaş açanlara verilecek cezayı beyan buyurmuştur. Ayet-i
kerimede Rasulullah'm uygulamasından gözleri oyma dışındakiler bırakılmıştır.
Konu ile ilgili fıkhı ahkama geçmeden önce akla gelmesi muhtemel bir iki noktaya
işaret etmek istiyoruz.

1- Rivayetlerden birisinde Rasûlü ekremin, adamların el ve ayaklarını kestirdikten
sonra damarlarını dağlamayıp, kanın akmasına göz yumduğuna işaret edilmektedir.
Hırsızlık ve yol kesme gibi suçlara uygulanan el ve ayak kesme cezalarında, kanın
durması için kesilen yer ateşle dağlanıp damar büzdüriildüğü halde acaba burada niçin
yapılmamıştır?

Bu somya şöyle cevap verilmiştir: Bu adamlar dinden çıktıkları için zaten ölümü hak



etmişlerdir. Dolayısıyla ölümlerini engelleyecek bir muamelede bulunmaya gerek
yoktur.

2- Rasûlullah (s. a) bunlara, el ve ayaklarını kesmenin yanı sıra, gözlerini oymak, çöle
terkedip su vermemek gibi çok katı cezalar vermiştir. Oysa Müsle İslamda haramdır.
Rasûlullah bu cezaları niçin vermiş olabilir?

Bu muhtemel soruyu da şöyle cevaplamak mümkündür: Kadı Iyaz'm bildirdiğine göre
bu ceza hudud ve muharebe ayeti inmeden önce verilmiştir. Dolayısıyla efendimiz bu
cezayı, had olarak değil, kısas olarak vermiştir. Müslüman çobanın gözünü oydukları
için kısas olarak Rasûlullah da onların gözlerini uydurmuştur. Ama ayet indikten sonra
bu ceza neshedilmiştir. Bazı alimlere göre ise, muharebe ayeti, hadiste anılanlar
hakkında inmiş ama Rasûlullah onların çobana yaptıklarına karşılık kısas olarak bu
cezayı vermiştir.

Çöle atıldıktan sonra bunlara su verilmemesi mes'elesine gelince, Hz. Peygamberdin
su verilmemesi yolunda bir emri yoktur. Suyu sahabeler vermemişlerdir. Kadı Iyaz'a
göre ölüme mahkum edilen birisinin bir de su verilmemek suretiyle cezalandırılması
caiz değildir. Nevevi'ye göre ise bu adamlar dinden dönüp çobanı öldürdükleri için ne
su istemeye ne de başka bir iyi muameleyi beklemeye haklan yoktur. Hatta yanında
abdest alacak kadar su bulunan kişinin o suyu ölümden ya da şiddetli susuzluktan
korkan bir mürtede verip de teyemmüm etmesi caiz değildir. Fakat suyu isteyen bir
zımmi veya hayvan olursa vermek gerekir.

Hadis-i şeriflerde temas edilen Maide suresinin 33. ayetinde anılan cezaların Allah
Rasûlüne karşı muharebe edenlere mahsus olduğunu görüyoruz. Hadiste anlatılan
hadisede ise Urayneliler, dinden çıkmışlar, çoban öldürmüşler ve deve çalmışlardır.
Bunların yaptıkları, "Muharebe" kelimesinden ilk aklımıza gelen anlam içine
girmemektedir. O halde ayet-i kerimedeki muharebebe sözcüğünden neyi
anlayacağız? Bunu açıklığa kavuşturmamız gerekir.

Aşağı yukarı görüşü nakledilen alimlerin tümüne göre ayetteki muharebe edenden
maksat, silahla insanlara saldıran, onların mallarına ve canlarına musallat olan kişi ya
da kişilerdir. Ulemâ bu anlayışta hem fikir oldukları halde saldırının şehir içi ve şehir
dışında olması halinde muharebe hükümlerinin uygulanıp uygulanmayacağında
ihtilaf etmişlerdir.

İmam Malik, İmam Şafii, Ebu Sevr ve İbnu'l-Münzir'e göre; ister şehir içinde olsun
ister şehir dışında, insanlara saldırıp canlarına ve mallarına göz dikenler ayetteki
muharebenin şümulüne girerler. Süfyan'ı Sevrî, İs-hak ve Ebû Hanife'ye göre
muharebe hükümlerinin sabit olması için saldırının şehir dışında olması gerekir. Şehir
içindeki saldırılarda muharebe ahkamı câri değildir.

Ayet-i kerimede, Allah'a ve Rasûlüne karşı savaş edenlere birtakım cezalar
öngörülmektedir. Bu cezaların hepsi mi verilecektir? Hakim bu cezalardan istediğini
vermekte muhayyer midir? Yoksa ayetteki belirli cezalar belirli suçlara mı hastır? Bu
konu alimler arasında tartışmalıdır. Şimdi bu konudaki görüşleri Kıırtubi'nin
tefsirinden naklen vermek istiyoruz:

1- Suçluya suçu nisbetinde ceza verilir; yolda korku yaratıp mal alanın eli ve ayağı
çaprazlama (sağ eli sol ayağı) kesilir. Eğer hem mal alıp hem de adam öldürürse önce
eli ve ayağı kesilir sonra asılır. Adam öldürüp mal almazsa öldürülür. Şayet adam
öldürmez mal da almazsa memleketinden sürülür. Bu görüş İbn Abbas, Nehaî, Ata el-
Horasanî ve İbn Mic-lez'e aittir.

2- İmam-ı Azam Ebu Hanife'ye göre; adam öldürürse öldürülür. Mal alır da adam



öldürmezse eli ve ayağı çaprazlama kesilir. Hem adam öldürür hem de mal alırsa,
otorite sahibi muhayyerdir; isterse elini ve ayağını kesip öldürür ve asar, isterse elini
ayağını kesmeden öldürür ve asar.

3- İmam Şafiî'ye göre; mal alırsa sağ eli kesilir ve dağlanır. (Kanın durması için
bileğin damarı ateşle veya kızgın yağla büzdürülür), sonra sol ayağı kesilir, dağlanır
ve serbest bırakılır. Adam öldürürse Öldürülür. Hem mal alır hem de adam öldürürse
öldürülür ve asılır. İmam Şafiî'den, asmanın üç gün süreceği rivayet edilmiştir.

4- Ahmed b. Hanbel'e göre; adam öldürürse Öldürülür, mal alırsa Şafii'nin dediği gibi
sağ eli ve solayağı kesilir.

5- Bazı alimlere göre; devlet başkanı, Allah ve Rasulü ile savaşana ayette anılan
cezalardan birisini vermekte muhayyerdir. Hem öldürmek hem asmak veya hem el ve
ayak kesip hem de öldürmek gibi birden fazla cezayı aynı anda vermek caizdir. Bir
rivayette İbn Abbas, İmam Malik, Said b. el-Müseyyeb, Ömer b. Abdi' 1 -Aziz,

145]

Mücahid, Dahhak ve Nehâî bu görüştedirler.

Hanefî mezhebine göre, yolculara baskın veren, fakat mala ve cana dokunmadan
sadece onları korkutanlara verilecek ceza nefy yani sürgündür.

Ulemâ, ayette geçen "nefy=(sürgün)"den maksadın ne olduğunda da ihtilaf etmiştir.
Kimine göre maksat, İslam ülkesinden çıkarmak, kimine göre doğup büyüdüğü
memleketinden başka bir yere sürmek, kimine göre hapsetmek, kimine göre yakalanıp
cezalandırılmcaya kadar devamlı olarak takip edilmesi, kimine göre de suçu işlediği
memleketten başka bir yere sürülmesidir. Hanefîlerin muteber görüşüne göre maksat

1461

hapistir. Arap edebiyatında hapse atılan için "Dünyadan sürülmüş" tabiri kulla-
nılmaktadır. Bir dörtlükte mahbuslarcîan biri şöyle demiştir:
"Dünyalı olduğumuz halde dünyadan çıkmışız.
Ne ölüler,ne dinler arasında sayılırız.
Bir şey için yanımıza gelse bir gün garaliyan,
'Bu dünyadan gelmiş' diye şaşıp kalırız."

Yukarıya aldığımız izahattan anlaşılacağı üzere âyetteki Allah'a ve Rasulüne karşı

1471

savaş açanlardan maksat yol kesici eşkıyalardır.
Bazı Hükümler

1- Tedavî maksadı ile eti yenen hayvanların idrarını içmek caizdir.

Bazı alimler, bu hadisle istidlal ederek eti yenen hayvanların idrarlarının temiz
olduğuna hükmetmişlerdir. Ahmed b. Hanbel, Hanefi imamlarından Muhammed,
Şafıîlerden Rûyânî, İmam Şa'bi, Atâ, Nehaî, Zührî, İbn Şîrîn ve Süfyân-ı Sevrî bu
görüştedirler.

İmam-ı A'zam, İmam Şafii, Ebu Yûsuf, Ebû Sevr ve diğer bazı âlimlere göre, eti
yenen hayvanların idrarları pistir. Ancak Ebû Hanife ve Ebû Yûsuf a göre, necaseti
muhaffefedir. Bulaştığı elbisenin dörtte birini aş-mamışsa namaza mani değildir.
Bu alimlere göre Urayneliler had i ses indeki hüküm zarurete mebnidir. Zaruretin
bulunduğu yerde birçok haram mubah olur. Ama zaruret kalkınca haram hükmü
devam eder.

2- Tedavi edeceği kesin bilinirse, haram madde ile tedavi olmak caizdir. Ancak konu



ihtilaflıdır.

3- Bir kişiye karşı birden fazla kişi bir cinayet işlerse, kısas canilerin hepsine karşı
uygulanır.

4- Devlet başkanı, yanma gelen yabancıların işleri ile ilgilenmeli, onların ihtiyaçlarını
karşılamalıdır.

5- îlaç kullanmak caizdir.

6- Mürted, tevbe etmesi beklenmeden Öldürülür. Ancak mesele ihtilaflıdır. Daha Önce
geçen bablarda bu konu tafsilatlı olarak anlatılmıştır.

[48]

7- Bir suç işleyen kişiye kısas uygulanırken misillemede bulunmak caizdir.
4. Hadde Şefaat Edilir (Mî)?